Nie jest łatwo prognozować ryzyko

Od wielu lat, na początku każdego roku, w szwajcarskiej miejscowości Davos ma miejsce Światowe Forum Ekonomiczne gromadzące polityków, inwestorów, przedsiębiorców, naukowców i ekspertów z całego świata. Tradycją już stało się, że tuż przed rozpoczęciem Forum publikowany jest dokument zatytułowany „The Global Risk Report” stanowiący prognozę zagrożeń na najbliższy rok oraz w pespektywie 10 lat.

Autorzy Raportu definiują „ryzyko globalne” jako:

an uncertain event or condition that, if it occurs, can cause significant negative impact for several countries or industries within the next 10 years.

czyli

niepewne zdarzenie lub stan, którego wystąpienie może mieć znaczący negatywny wpływ dla wielu krajów lub branż w ciągu najbliższych 10 lat.

Metoda

Raport wypracowany jest na podstawie ankiet. Respondenci proszeni są o ocenę:

• możliwości (prawdopodobieństwa) wystąpienia – oczywiście w perspektywie następnych 10 lat – poszczególnych zagrożeń z przygotowanego zestawu globalnych ryzyk, oraz odrębnie
• dotkliwości wpływu poszczególnych zagrożeń – o ile by się zmaterializowały.

Respondenci mogą zrezygnować z oceny możliwości (prawdopodobieństwa) i/lub wpływu któregoś z zagrożeń – wówczas takie wskazanie nie jest ujmowane w ogólnych wynikach.

W ostatnim raporcie, opublikowanym w styczniu 2020 roku, przedstawiono zagregowane wyniki prognoz odnoszących się do zestawu trzydziestu zagrożeń ujętych w 5 kategoriach:

Najistotniejsze zagrożenia (w perspektywie lat 2020-2030)

Pierwsze „dziesiątki” zagrożeń wskazane przez respondentów w kolejności od najbardziej prawdopodobnych i najistotniejszych przedstawiają się następująco.

Ranking z punktu widzenia możliwości wystąpienia zagrożenia (ryzyka):

1. Ekstremalne zdarzenia pogodowe /środowiskowe/
2. Niepowodzenie działań na rzecz klimatu /środowiskowe/
3. Klęski żywiołowe /środowiskowe/
4. Utrata różnorodności biologicznej /środowiskowe/
5. Katastrofy ekologiczne spowodowane przez człowieka /środowiskowe/
6. Fałszowanie lub kradzież danych /techniczne/
7. Cyberataki /techniczne/
8. Kryzysy wodne /społeczne/
9. Kryzysy rządzenia /geopolityczne/
10. Bańki aktywów /ekonomiczne/

Ranking z punktu widzenia wpływu na kraje i gospodarkę:

1. Niepowodzenie działań na rzecz klimatu /środowiskowe/
2. Broń masowego rażenia /geopolityczne/
3. Utrata różnorodności biologicznej /środowiskowe/
4. Ekstremalne zdarzenia pogodowe /środowiskowe/
5. Kryzysy wodne /społeczne/
6. Awarie infrastruktury informacyjnej /techniczne/
7. Klęski żywiołowe /środowiskowe/
8. Cyberataki /techniczne/
9. Katastrofy ekologiczne spowodowane przez człowieka /środowiskowe/
10. Szybkie i masowe rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych /społeczne/

Jak widać w pierwszej „10” najbardziej prawdopodobnych zagrożeń prognozowanych pod koniec 2019 roku nie ma pandemii. Natomiast z punktu widzenia skutków zagregowany wynik plasuje pandemie dopiero na 10 miejscu. To pokazuje, że skuteczne przewidywanie pewnych zjawisk – szczególnie w perspektywie wieloletniej – przypomina trochę wróżenie z kart. Szczególnie, jeżeli nie mamy do czynienia z bardzo często powtarzającymi się zjawiskami (zagrożeniami).

Cofnijmy się nieco w przeszłość i popatrzmy na zestawienia ocen (prognoz) pochodzących z lat 2012-2020. Rok 2012 jest o tyle znaczący, że od tego Raportu obowiązywała lista generycznych zagrożeń (wówczas 50, po 10 w każdej kategorii) choć z czasem niektóre zagrożenia zostały połączone.

Prognozy dotyczące 5 najbardziej prawdopodobnych (w ocenie ekspertów) zagrożeń

Prognozy dotyczące 5 zagrożeń o największym wpływie

Pandemie – choroby zakaźne

A co z pandemią? Czy w poprzednich latach przewidywano w ogóle możliwość jej wystąpienia? Czy prognozowano skalę możliwych konsekwencji pandemii?

Charakterystyczny może być Raport opublikowany na początku roku 2015. Zagrożenie określane jako „szybkie i masowe rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych” znalazło się na 2 pozycji w rankingu zagrożeń o największym wpływie. Czy to wynik nadzwyczajnych zdolności profetycznych ekspertów? Raczej nie, po prostu w 2014 roku śmiertelne spustoszenie poczyniła epidemia gorączki krwotocznej – Eboli i zapewne stąd takie prognozy. Ale też trzeba zwrócić uwagę, że w prognozach pochodzących z  lat 2012 – 2020, w pierwszej „5” najbardziej spodziewanych (najbardziej prawdopodobnych) zagrożeń nie było wskazań dotyczących epidemii – chorób zakaźnych.

A wcześniej? Popatrzmy do Raportu z roku 2012. Zawiera on dodatkowo wyniki w ramach tzw. „Centres of Gravity” – tj. rankingów zagrożeń  – sporządzonych na podstawie wypadkowych prawdopodobieństwa i skutków – w ramach każdej z 5 kategorii ryzyka (ekonomiczne, geopolityczne, społeczne …). W owym Raporcie, w kategorii zagrożeń społecznych wyróżniono wówczas dwa odrębne zagrożenia:

– ”rising rates of chronic disease” /wzrost wskaźnika przewlekłych chorób/

– “vulnerability to pandemics” – /podatność na pandemie/

W kategorii zagrożeń społecznych oba ryzyka zajęły odpowiednio 8 i 9 miejsce na 10 – w każdej kategorii oceniano 10 zagrożeń (ryzyk).

Podobnie było w roku 2013. W rankingu ryzyka społecznego, zagrożenie określane jako „podatność na pandemie” znalazło się na 7 miejscu.

Jeszcze wcześniej bo w  latach 2007 – 2010, w prognozach 10 letnich, zagrożenie określane jako „chronic disease” znajdowało się prognozach dotyczących prawdopodobieństwa (możliwości) wystąpienia zagrożenia odpowiednio na miejscach: 2 (2007), 5 (2008), 3 (2009) i 3 (w 2010 roku). Natomiast „podatność na pandemie” dwukrotnie znalazła się w „5” ale zagrożeń o największym wpływie (skutkach); w roku 2007 na 4 miejscu a w roku 2008 na miejscu 5.

I znów, zapewne było to pokłosie doświadczeń wynikających z „ptasiej grypy” (2003-2006) i wcześniejszej epidemii SARS (2002-2003).

Generalnie rzecz ujmując, zagrożenie pandemią „jest jakoś doceniane” z punktu widzenia skutków – w okolicach 10 miejsca w rankingach (2016, 2018, 2020). Wyjątkiem jest rok 2015 – 2 miejsce. Natomiast w zagregowanym rankingu prawdopodobieństwa, obejmującym 30 zagrożeń, pandemii nie było w pierwszej „10” najbardziej prawdopodobnych zagrożeń.

Na zakończenie zapraszamy Czytelników do wzięcia udziału w naszej ankiecie. Pytamy o najważniejsze – zarówno z punktu widzenia możliwości wystąpienia jak i wpływu – zagrożenia z zestawu zagrożeń najczęściej wskazywanych przez ekspertów WEF.

Jesteśmy ciekawi Państwa opinii.