Stres – niedoceniany czynnik ryzyka

Naukowcy opracowali wiele – mniej lub bardziej szczegółowych – taksonomii błędnych (niepożądanych) zachowań ludzi w różnych obszarach aktywności, można je bez problemu znaleźć w Internecie. Te niepożądane zachowania często bywają przyczyną niepożądanych zdarzeń ale też mają swoje przyczyny. Jedną z tych przyczyn niewątpliwie może być stres.

Ktoś, kto uważnie śledzi tzw. „rynek pracy” bez większego trudu zauważy, że spora liczba ogłoszeń rekrutacyjnych zawiera – w dziale „wymagania” – poniższe zapisy:

– „umiejętność pracy pod presją czasu”,

– „odporność na stres”.

Przyjrzyjmy się tym oczekiwaniom zatrudniających.

Umiejętność pracy pod presją czasu

Wystarczyłoby szczerze napisać „umiejętność pracy pod presją” ale „czasu” dopisano zapewne dla złagodzenia wrażenia. Czas płynie sobie rytmicznie, nie przyspiesza i nie spóźnia się. To nie czas wywiera presję a oczekiwania ludzi dotyczące – na przykład – wyników finansowych. A to znaczy, że presję wywiera kierownictwo i/lub właściciele firm. Presję mogą wywierać zaniechania lub opóźnienia współpracowników i podwładnych. Presję może wywierać konieczność dokonania poprawek. Czas jako taki nie wywiera presji.

Odporność na stres

Oczekiwanie jest nierealne albowiem w istocie nie ma ludzi odpornych na stres. Po prostu nie ma. Chyba, że tak zdefiniujemy ludzi, którzy w sytuacjach trudnych, czasami krytycznych zachowują stoicki spokój i nie uzewnętrzniają swojego niezadowolenia, na przykład pod adresem przełożonych, którzy wywierają – wyłącznie w swoim interesie – presję, do współpracowników, którzy nie dotrzymują zobowiązań albo do podwładnych, którzy lekceważą swoje obowiązki. Nie ma ludzi odpornych na stres – jeżeli ktoś jest opanowany nie oznacza, że jego organizm jest w stanie wytrzymać presję. Stres prowadzi – wcześniej lub później – do obniżki produktywności, do utraty zdrowia a w konsekwencji do zwolnień lekarskich i kosztów świadczeń chorobowych.

Podobnie jak presja, stres się nie bierze z niczego, nie spada z nieba. Stres ma swoje przyczyny. Presja może być taką przyczyną.

Tak przy okazji, czy widzieli kiedyś Państwo ogłoszenie rekrutacyjne, w którym napisano że „firma zatrudnia wyłącznie osoby, która nie generują stresu, nie są stresogenne?”? Albo takie osoby, które nie wywierają presji na innych?

My, należący do Konfraterni periculum.pl, nie widzieliśmy.

Błąd człowieka prowadzący do niepożądanego zdarzenia i niekorzystnych konsekwencji może być skutkiem stresu. W procesie identyfikacji ryzyka niezbędne jest uwzględnianie tego czynnika – pomijanie go lub lekceważenie może spowodować nieoczekiwane konsekwencje.

Jest sporo stron internetowych w języku polskim zawierających sporo przydatnych informacji dotyczących „ryzyka stresu”. Można znaleźć wiele publikacji poświęconych zagadnieniu stresu w pracy, między innymi na stronach internetowych Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – CIOP.

Dobrze zorganizowana praca nigdy nie przynosi szkody dla zdrowia. św. Jan Bosko

My chcielibyśmy jednak zabrać Państwa do Australii, do stanu Victoria. Agencja rządowa tego stanu o nazwie Victorian WorkCover Authority opublikowała niedawno (luty 2021 roku) wytyczne zatytułowane „A guide for employers. Preventing and managing work-related stress”.  Zarówno z tytułu jak i z treści publikacji wynika, że są to wytyczne skierowane pod adresem pracodawców. Ale wszyscy pracownicy, w tym osoby zajmujące się zarządzaniem ryzykiem, pracownicy działów HR a także przełożeni (liniowi) śmiało mogą uważać się za adresatów publikacji. No i spece od ryzyka.

W publikacji tej możemy znaleźć kilka podstawowych definicji:

Stres (związany z pracą)

Stres związany z pracą to stres fizyczny i psychologiczna reakcja pracowników, którzy dostrzegają, że wymagania dotyczące ich pracy lub środowisko pracy przekracza ich możliwości lub zasoby niezbędne do realizacji zadań.

Ryzyko

Ryzyko to możliwość wystąpienia szkody – śmierci, obrażeń lub choroby – może wystąpić, gdy ktoś jest narażony na zagrożenie (ang. hazard).

Zagrożenie

Sytuacja lub rzecz, która może narazić człowieka na szkodę lub krzywdę. Zagrożeniami w pracy mogą być na przykład: niebezpieczne prace ręczne, hałaśliwe maszyny, poruszanie się wózka widłowego, chemikalia, elektryczność i prace przy wysokości. Zagrożenia psychospołeczne obejmują także takie czynniki jak powtarzalna praca, duże obciążenie pracą oraz agresywne lub obraźliwe zachowania, w tym zastraszanie i przemoc w miejscu pracy.

Duże obciążenie pracą … czyli „presja czasu”, czyż nie?

W przywoływanej publikacji zdefiniowano 11 kategorii czynników (potencjalnych przyczyn) ryzyka wystąpienia stresu u pracowników. Każdej kategorii poświęcono osobny rozdział charakteryzujący poszczególne czynniki wywołujące stres a także sposoby ograniczania ryzyka związanego ze stresem.

Czy publikacja obejmuje wszystkie kategorie czynników wywołujących stres? Z powyższego zestawienia już widać, że nie. Ograniczono się do czynników wewnętrznych, czyli tych na które organizacja może mieć wpływ i których oddziaływanie może ograniczać. To nie jest zarzut.

Trzeba pamiętać, że autorzy biorą pod uwagę realia australijskie, nie polskie – również te, które wynikają z przepisów prawa. Mimo to, w Polsce możemy wykorzystać tę publikację jako swoistą listę kontrolną wskazującą zarówno na przyczyny jak i konsekwencje stresu w organizacjach, firmach i instytucjach.

Twierdzimy, że publikacja ma bardzo praktyczny charakter, pozbawiona jest naukowych zapisów. Bardzo ładnie opisano proces zarządzania ryzykiem stresu w organizacjach ze wskazaniem mechanizmów (środków, sposobów) ograniczania tego ryzyka. Wskazano m.in. na symptomy, tzw. „early warning signs” czyli sygnały wczesnego ostrzegania przed sytuacjami i okolicznościami wywołującymi stres.

Reasumując, naszym zdaniem jest to bardzo merytoryczna i przydatna publikacja.

Powinna być obowiązkowa nie tylko dla kierownictwa najwyższego szczebla, właścicieli firm ale również dla osób z tzw. „HaeRów” jak i dla specjalistów od ryzyka. Oczywiście, nie wystarczy przeczytać, trzeba wyciągać wnioski.

Publikacja jest dostępna na stronach internetowych rządu stanu Victoria. Liczy 64 strony.