System Zarządzania Ryzykiem – przykłady z zagranicy

Często – w debatach – politycy używają sformułowania: „rozwiązanie systemowe”, na przykład mówiąc: „ten problem trzeba rozwiązać systemowo”. To ma oznaczać, że nie po kawałku, nie wybiórczo, nie chaotycznie ale w sposób całościowy. Słowo „system” jest tu kluczowe; ma pokazać, że zestaw niezbędnych sposobów, środków (mechanizmów) nie jest i nie może być przypadkowy, ale dobrany tak, aby uzyskać najlepszy efekt.

Każda organizacja, która chce rzetelnie i możliwie skutecznie zarządzać ryzykiem musi – prędzej czy później – zbudować, jako część ogólnego (systemu) zarządzania organizacją (pod)system zarządzania ryzykiem.

I tu pojawiają się 2 zasadnicze pytania:

– Co to jest system zarządzania ryzykiem?

– Z jakich elementów powinien się składać?

W tym artykule nie odpowiemy na te pytania bowiem chcemy najpierw zachęcić Czytelników do zapoznania się z kilkoma przykładami: na razie z tymi pochodzącymi z podmiotów gospodarczych działających poza granicami Polski.  Tym bardziej, że stare amerykańskie przysłowie powiada:

„Jeżeli chcesz lub musisz coś zrobić, najpierw popatrz jak zrobili to inni, a później zrób to … lepiej”

Dostosujmy to do naszych potrzeb:

„Jeżeli chcesz lub musisz zbudować system zarządzania ryzykiem, najpierw popatrz jak zrobili to inni a później zrób to lepiej”.

Wiele firm, szczególnie tych, których funkcjonowanie opiera się na kapitale zewnętrznym są zobowiązane przepisami i regulacjami do ujawniania informacji dotyczących ryzyka, na jakie narażona jest działalność prowadzona przez te podmioty.  Część z tych firm nie ogranicza się tylko do ujawnienia samych zagrożeń ale również stara się publicznie przekonać otoczenie (w szczególności akcjonariuszy), że dysponuje całym zestawem mechanizmów, których celem jest utrzymanie ryzyka na pożądanym poziomie. Jednym słowem, zarządzający firmami  starają się pokazać, że w zarządzanych przez nich firmach funkcjonuje system zarządzania ryzykiem.

Popatrzmy na kilka przykładów systemów zarządzania ryzykiem, przedstawionych za pomocą modeli a zaczerpniętych z raportów i sprawozdań finansowych wielkich podmiotów gospodarczych z różnych branż i dziedzin. Okaże się bowiem, że firmy  w różny sposób interpretują pojęcie „systemu zarządzania ryzykiem” i – w konsekwencji –  przedstawiają go w różny sposób.

Ponieważ interesuje nas zjawisko zakresu i struktury systemu zarządzania ryzykiem a nie konkretne nazwy podmiotów, postaraliśmy się zanonimizować grafiki.

Przykład 1

Pierwszy przykład pokazuje, że są firmy, które system zarządzania ryzykiem przedstawiają w formie struktury organizacyjnej.

Przykład 2

W tym przykładzie, ujawnionymi składnikami systemu są – oprócz jednostek organizacyjnych –  wybrane funkcje oraz ogólnie wskazane „standardy” oceny ryzyka.

Przykład 3

Ta firma zwraca uwagę, że jej system zarządzania ryzykiem to odróżnia zagrożenia od szans. To niby drobiazg ale rzadko decydują się na takie ujęcie. Z reguły w swoich sprawozdaniach system zarządzania ryzykiem odnoszą wyłącznie do zagrożeń. Ta firma oprócz struktury (warstwy) organizacyjnej SZR (Systemu Zarządzania ryzykiem) wskazuje na podsystemy, których funkcjonowanie ma wpływ na ogólny zakres zarządzania ryzykiem. I mamy tu rzadko wymieniany element: Risk early warning system – system wczesnego ostrzegania: prognozowania ryzyka.

Przykład 4

Kolejna firma, która swoim systemem zarządzania ryzykiem obejmuje zarówno zagrożenia jak i szanse. Oprócz warstwy organizacyjnej (jednostek zaangażowanych w proces zarządzania ryzykiem) mamy tutaj wskazane takie mechanizmy jak: koordynacja, konsultacje, wytyczne.

Przykład 5

Jeszcze inne ujęcie struktury systemu zarządzania ryzykiem. Jednostki organizacyjne, ciała kolegialne (rada, komitet) ale i sprawozdawczość (jej przepływ), funkcje, wytyczne w formie podręcznika zarządzania ryzykiem oraz zasady (rules) ryzyka i dziedzin pokrewnych.

Przykład 6

W tej firmie system zarządzania ryzykiem przedstawiony jest jako zestaw jednostek organizacyjnych, ciał kolegialnych (komitet, rada) ale także procesu, na który składają się działania w zakresie identyfikacji i dokumentowania ryzyka, sprawozdawczości, analizy i oceny oraz sterowania i monitorowania ryzyka.

Przykład 7

Firma z branży telekomunikacyjnej (tyle możemy i chcemy napisać) również dostrzega, że system zarządzania ryzykiem winien obejmować zagrożenia i szanse. Ten model SZR obejmuje cele (organizacji), procesy i funkcje oraz potencjalne reakcje. Nie wskazuje jednak ani na konkretne role, ani na jednostki w strukturze organizacyjnej.

Przykład 8

Model, który w najpełniejszy sposób odwzorowuje strukturę SZR, wskazując na takie elementy składowe SZR jak:

• Procesy (cykl) zarządzania ryzykiem
• Role i funkcje w zakresie zarządzania ryzykiem
• Metodyki, narzędzia i techniki wspierające zarządzanie ryzykiem

Sądzimy, że wnioski które można wyciągnąć z tych przykładów są dość oczywiste i że Czytelnicy je podzielą:

1. Różne firmy w różny sposób odzwierciedlają zakres i strukturę systemu zarządzania ryzykiem. Wynika to nie tylko z różnego podejścia i postrzegania SZR przez autorów sprawozdań ale przede wszystkim z braku powszechnego, uniwersalnego standardu prezentowania informacji dotyczących struktur systemów zarządzania ryzykiem.
2. Firmy, z których pochodzą powyższe przykłady są firmami globalnymi – bardzo znanymi. Trzeba zatem brać pod uwagę, że nawet najwięksi gracze nie ujawniają informacji nawet tak prozaicznych jak struktura SZR. Być może na swoje wewnętrzne potrzeby dysponują bardziej szczegółowymi modelami opisującymi zakres i strukturę systemu ZR.
3. Można oczywiście – na podstawie powyższych przykładów – wskazać te elementy (mechanizmy), które są nieodzowne dla skutecznego zarządzania ryzykiem ale ledwie na bardzo ogólnym poziomie.
4. Każda organizacja musi „odrobić” własną lekcję w tej dziedzinie. Organizacje są różne – nie tylko ze względu na wielkość i skalę działania – i wymagają dostosowania SZR do swoje działalności i swoich potrzeb.

Systemem zarządzania ryzykiem, jego zakresem i strukturą będziemy się zajmować przez dłuższy czas – pokażemy również, jak do tego zagadnienia podchodzą firmy działające w Polsce.